Literatura „na receptę” dla dzieci, młodzieży, rodziców i nauczycieli.

Biblioterapia -   użycie wyselekcjonowanych materiałów czytelniczych jako pomocy terapeutycznej w medycynie i psychiatrii, a także poradnictwo w rozwiązywaniu problemów osobistych przez ukierunkowane czytanie.

Przedstawiam kilka pozycji książkowych, które spełnia tę rolę.

1.     Jakoś to będzie. Szczęście po polsku. Beata Chomątowska, Dorota Gruszka.

Zapomnij o hygge, bo jakoś to będzie!

Jesteśmy szczęśliwi na przekór modom, autorytetom i przeciwnościom losu. Wierzymy w rodzinę i tradycję, ważne jest dla nas życie duchowe. Ale lubimy też być zadziorni, a dzięki naszej ułańskiej fantazji niemożliwe staje się możliwe. W ciężkich czasach ratuje nas sarkastyczne poczucie humoru, a nade wszystko niezachwiana wiara, że ze wszystkimi trudnościami sobie poradzimy. To nasza filozofia: jakoś to będzie. Dzięki niej potrafimy przenosić góry.

Dlaczego ulubione kolory Polaków to zielony i niebieski? Co to znaczy, że świętujemy jak żaden inny naród w Europie? Czy to prawda, że polska wigilia jest najzdrowsza na świecie? Co wyraża najpopularniejsze polskie słowo? Dlaczego ciągle gdzieś nas nosi? I wreszcie: czym jest szczęście po polsku? Przyjrzyjmy się na nowo sobie i naszemu wyjątkowemu miejscu w samym sercu Europy.

2. Gorzka czekolada i inne opowiadania o ważnych sprawach. – Paweł Beręsewicz i in.

15 znakomitych opowiadań o tym, co w życiu najważniejsze.

Zbiór opowiadań dla dzieci w wieku 11–15 lat – o tym, co w życiu najważniejsze: o przyjaźni, szacunku, sprawiedliwości, odwadze, wolności, ale też optymizmie, życzliwości, pokojowym nastawieniu do świata…

Autorami piętnastu opowiadań (o każdej z piętnastu wartości) są laureaci Konkursu Literackiego im. Astrid Lindgren, organizowanego przez Fundację ABC XXI Cała Polska czyta dzieciom.

Opowiadanie o mądrości napisał zaś związany od lat z Fundacją Andrzej Maleszka, niezwykle popularny i lubiany autor bestsellerów dla dzieci i znakomity reżyser.

Niewiele jest książek tak poważnie traktujących młodego czytelnika. Znakomicie napisana, świetnie zilustrowana – śmieszy i wzrusza, rozczula i skłania do refleksji, prowokuje do sporów i dyskusji.

Na pewno nie jeden nastolatek będzie identyfikował się z bohaterami „Gorzkiej czekolady” – Kacprem, któremu tak trudno zdobyć się na odwagę, nastoletnią właścicielką wielorasowego psa Kufla, której życie będzie o wiele prostsze, gdy przestanie notorycznie kłamać, Jackiem i Marcinem, którzy zupełnie inaczej oceniają, co to szczęście, a co pech.

W tych opowiadaniach znajdą też swoje portrety sami dorośli – czasem (jak w „Rajskim ptaku”) ostro zarysowane. I świat, który w tym wieku ocenia się może najsurowiej, ale jakże szczerze.

Piętnaście opowiadań – piętnaście wartości na piętnastolecie Fundacji ABC XXI, która od lat mówi o emocjach młodych czytelników, czyli o tom, co najważniejsze.

3.     Jeż – Katarzyna Kotowska

Historia rodziny chłopca- jeża zabranego z sierocińca do pięknego domu, w którym rodzice od dawna czekali na dziecko. Chłopiec, początkowo najeżony kolcami nieufności, stopniowo oswaja się z nową rodziną i miejscem, wraz z upływającym czasem gubiąc coraz więcej kłujących kolców. Mądra opowieść o tym, jak miłość i cierpliwość potrafi pokonać przeciwności i wyleczyć głębokie rany.

4.     Kosmita – Roksana Jędrzejewska - Wróbel

To książka, której bezpośrednimi odbiorcami są rodziny dzieci autystycznych. Historia bohaterów ma pomóc rodzinie zaakceptować trudne okoliczności, szukać wsparcia w specjalistycznej terapii oraz pokazać, jakie jest bogactwo postrzegania świata dzięki tolerancji.

Narratorem tej opowieści jest Ola, która niecierpliwie czeka na pojawienie się w rodzinie braciszka. Kiedy rodzi się Kacperek nic już nie jest takie jak było. Jego niezrozumiałe reakcje, niemożność nawiązania kontaktu i brak uwagi rodziców przygnębiają dziewczynkę. W jej słowniku pojawia się nowe pojęcie - autyzm. A Kacper widzi i czuje, tylko nie potrafi o tym opowiedzieć... aż do pewnego dnia...

5.     Nie jestem kosmitą. Mam zespół Aspergera – Joanna Ławiska, Marta Stachurska.

Książka nie wskazuje dróg, lecz uświadamia ich istnienie. Jest czymś w rodzaju przewodnika, mapy, atlasu, kluczem do umysłu. Podróż, jaką niewątpliwie jest życie, dzięki pozycjom takim jak ta nie stanie się łatwiejsza, ale nabierze głębszego sensu. […] Żałuję, że nie było mi dane dużo wcześniej poznać takiej książki. Ominęłoby mnie sporo bólu i zacząłbym działać szybciej, podczas gdy przez wiele lat stałem w miejscu lub szedłem tam, dokąd mnie pchnięto. Ominęło mnie sporo pięknych widoków, ale nie jestem przecież kosmitą i nigdzie nie odlatuję, więc mam jeszcze sporo czasu, by nadrobić stracone lata i cieszyć się światem, którego z pewnością jestem częścią”.

6.     Czarne fale – komiks o depresji dla młodzieży – Katarzyna Szaulińska, Daniel Chmielewski
Komiks "Czarne Fale" jest osią programu edukacyjnego "Czarne Fale-lekcje o depresji". Zyskał pozytywne opinie środowisk edukacyjnych, artystycznych, psychologicznych i psychiatrycznych. A przede wszystkim - docenia go młodzież!

7.     Jesteśmy wyjątkowi – bajki, które pomagają dzieciom zrozumieć chorych rówieśników – Paola Viezzer

Zbiór mądrych, pełnych ciepła opowiadań, dzięki którym łatwiej wyjaśnić dziecku kwestie odmienności, niepełnosprawności i niektórych chorób – dlaczego jego brat, siostra czy przyjaciel ma szczególny wygląd, zachowuje się w sposób niezrozumiały czy czasem źle się czuje.

Książka nie wyjaśnia dolegliwości od strony medycznej, lecz pomaga dorosłym w znalezieniu prostych słów, gdy rozmawiają z dzieckiem na przykład o epilepsji, zespole Downa, jąkaniu, zaburzeniu rozpoznawania emocji, nadpobudliwości, moczeniu nocnym, niepełnosprawności czy cukrzycy.

Adresatami tych opowiadań są więc zarówno dzieci, jak i rodzice, wychowawcy i nauczyciele.

8.     Opowieść o błękitnym psie, czyli o rzeczach trudnych dla dzieci – Beata Majchrzak.

Książka nagrodzona w III Konkursie Literackim im. Astrid Lindgren na współczesną książkę dla dzieci i młodzieży, zorganizowanym przez Fundację "ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom" pod honorowym patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ambasady Szwecji i patronatem literackim Polskiej Sekcji IBBY, przy finansowym wsparciu Fundacji PZU.

Jury Konkursu, nawiązując do najwyższych standardów literatury dla dzieci wyznaczonych przez jego Patronkę, wybrało spośród 413 nadesłanych prac i nagrodziło teksty o wysokim poziomie literackim i etycznym, które z pełnym przekonaniem można polecać do czytania dzieciom i młodzieży.

9.     Motylek – Elżbieta Zubrzycka

Książka zawiera cztery pogodne i optymistyczne opowiadania mówiące o stracie, tęsknocie, chorobie i lękach. Czy dzieci nie są za małe, żeby takie tematy z nimi poruszać? Kiedy nic się nie dzieje, rzeczywiści nie trzeba.

Jednak w codziennym życiu radości i smutki się przeplatają ze sobą.

Dzieci zasmuca kolorowy motyl leżący bez ruchu na parapecie okna, rozstanie z zabawkami z dzieciństwa, strata znanych miejsc i przyjaciół w wyniku przeprowadzki do nowego mieszkania. Boją się chorób i zarazków, bo słyszą wiele błędnych informacji na ich temat. Tęsknią za członkami rodziny, którzy opuścili dom z różnych powodów. Dzieci ciągle stają przed zadaniem uporania się z nieznanymi sobie, przykrymi uczuciami.

10.     W poszukiwaniu mądrości życia – Margaret Silt

Na całym świecie istnieje obfitość "mądrych opowieści". Niektóre z nich podsuwają nam wyjaśnienie tego, kim jesteśmy i jak doszło do tego, że jesteśmy tacy, jacy jesteśmy. Inne oferują radę, jak żyć, jak odnosić się do innych i w jaki sposób stawać wobec radości i kłopotów życia. Zebrane tu opowieści wyrastają z wielu różnych kultur. Niekiedy ich autorami są tak znani autorzy, jak Teofan Rekluz, Hans Christian Andersen, Lew Tołstoj, Anthony de Mello, Paulo Coelho czy Walter Wangerin. Książka ta przede wszystkim ma sprawiać radość, nam samym i innym. Każdy z nas może w nich znaleźć własną historię i odkryć jej mądrość.

11.     W dżungli życia  - Beata Pawlikowska

Szukałam w życiu szczęścia. Wyruszałam w podróż po drogach dobrze oznakowanych i prowadzących, jak mi się wydawało - we właściwym kierunku. Kiedy okazywało się, że te wydeptane trakty w rzeczywistości są bezdusznym pustkowiem, zaczęłam szukać dziewiczych ścieżek, przez które przedzierałam się wbrew woli i chęci innych ludzi. Ostrzegano mnie, że źle skończę, a ja organizowałam następną wyprawę do Ameryki Południowej, Afryki czy Azji. Wiele razy rzeczywiście byłam bliska utonięcia w trzęsawiskach i bagnach dżungli amazońskiej i życiowych pułapek takich jak narkotyki, alkohol, anoreksja, bulimia, samotność czy przemoc. Ale zawsze w ostatniej chwili ratował mnie wewnętrzny głos, który zaczynał krzyczeć, że przecież nie tego szukałam i nie o to mi chodziło. Nie chciałam kończyć nieszczęśliwie jako bohaterka tragedii. Chciałam żyć i być szczęśliwa. Powracałam więc do przerwanej podróży przez rzeczywistość i wyruszałam na kolejny koniec świata, żeby na nowo próbować znaleźć drogę we właściwym kierunku. Gdybym wiedziała dokładnie czego szukam albo jakie pytania powinnam zadać spotykanym po drodze ludziom, być może byłoby mi łatwiej. Ja tylko czułam, że powinno być inaczej, że życie nie może być beznadziejnym splotem okoliczności, w których człowiek jest bezradnym więźniem. I rzeczywiście. Odkryłam kilka ważnych rzeczy, o których nikt mi nigdy nie powiedział. Musiałam sama sparzyć się wiele razy, żeby je zrozumieć. Dlatego postanowiłam o nich napisać. Nauczyłam się pokonywać trudności i rozwiązywać problemy.( Ze wstępu Autorki)

12.      Dbaj o fejs - www: http://dbajofejs.pl/ ( portal internetowy)

Fejsmen to wirtualny superbohater, który ratuje młodzież od popełniania błędów w mediach społecznościowych. Jest wszędzie tam, gdzie akurat ktoś robi ” głupstwo w sieci”. Fejsmen podpowiada jak mądrze dbać o fejs.

Kampanię „Dbaj o Fejs” prowadzą: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę oraz Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa, które tworzą Polskie Centrum Programu Safer Internet.

Jej głównym partnerem jest Fundacja Orange, przygotowała ją agencja reklamowa VA Very Advertising

13.     Sen Alicji – jak działa mózg – Jerzy Vetulani

To się w głowie mieści!

Gdy Alicja śpi, budzą się neurony. Prawdę mówiąc, one nigdy nie śpią, co najwyżej potrzebują nieco odpocząć. Tym razem mózg Alicji postanowił wyprodukować nietypowy sen, podczas którego opowie, w jaki sposób dowodzi całym organizmem.

Sen Alicji podarował czytelnikom profesor Jerzy Vetulani. Był nie tylko wybitnym naukowcem, ale również gawędziarzem prosto i zabawnie wyjaśniającym sekrety nauki. Rewelacyjnie zilustrowana opowieść Profesora to porcja bezcennej wiedzy i mnóstwo śmiechu.

Porada dla rodzica: Przeczytaj tę książkę, zanim zrobi to Twoje dziecko. W przeciwnym razie wyprzedzi Cię w neuronauce o kilka długości!

Jedyna książka profesora Jerzego Vetulaniego dla dzieci!

14.     Mądrość i różne niemądrości – Wiesław Łukaszewski

Napisano o mądrości ludzkiej tysiące tekstów przeróżnych. Wymyślono na jej temat tysiące aforyzmów. Od zarania dziejów wielkie umysły podejmowały próby uchwycenia istoty tego zjawiska, tego stanu ludzkiego umysłu, tej specjalnej właściwości niektórych ludzi. Robili to przede wszystkim filozofowie, ale już wcześniej w Torze, w Biblii znajdziemy księgi mądrościowe: Przypowieści Solomona, Księgę Koheleta i inne rozproszone biblijne teksty.

Można by pomyśleć, że to nie jest książka na dzisiejszy czas - ale może właśnie, paradoksalnie, jest. Bo kiedy kruszą się podwaliny obowiązujących do tej pory systemów (nie tylko ustrojowych czy politycznych), warto pamiętać o mądrości, o własnej drodze zbliżania się do niej, o niemądrościach, które wciąż trzeba w sobie pokonywać.

Mądrość traktowana jest jak skarb niezmiernie ceniony, ale – niestety – przed większością z nas ukryty w morzu niemądrości i trudny do zdobycia. Zapewne jednak osiągalny. W jaki sposób można ją osiągnąć? Co trzeba umieć, co trzeba zrobić, aby być mądrym?

15.      Szklany człowiek – Beata Krupska

…Szedł raz po świecie Szklany Człowiek. Był wielki jak góry, i bardzo dobry, a do tego mądry. Mimo, że wiedział wszystko, nigdy nie puszył się swoją wiedzą, ale mówił: „myślę, że jest właśnie tak, ale pewności nigdy mieć nie można”.

Pewnego dnia, ktoś głupi i nierozsądny, rzucił w niego złym słowem, słowem ciemnym i ciężkim jak kamień. Dziś nie wiadomo już, czy stało się to ze złości, czy z przypadku, ale dość powiedzieć, że stało się nieszczęście.

Szklany Człowiek zadźwięczał jak szklanka, która spadła na podłogę. A potem pękł i rozsypał się na setki maleńkich kawałków.

Nikt nie był w stanie ich pozbierać, nikt nie mógł już niczego naprawić.

Uważaj na słowa, które rzucasz w drugiego człowieka, bo przecież nigdy nie wiesz do końca, które z nich okażą się ciężkie jak kamienie i kto z nas, może być w środku właśnie takim Szklanym Człowiekiem. 

Wyboru dokonałam na podstawie wykładu dr Wandy Matras-Mastalerz, adiunkta w Instytucie Nauk o Informacji Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie, prezesa Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego, kierownika Zespołu ds. Badań nad Książką w ramach Ośrodka Badań nad Mediami UP w Krakowie, Gdańsk 25.03.2019r.

Recenzje książek  – portal:  lubimyczytać.pl

Katarzyna Kaszowicz – bibliotekarz ZSP Pelplin.